Кіріспе. Дисбиоздың себептері экзогендік және эндогендік факторларды қамтиды. Сондықтан, дисбиоз адамға әртүрлі әсерлердің көрінісі болуы мүмкін, бірақ нәтижесінде – бір жағынан қалыпты микрофлораның міндетті өкілдерінің жоғалуына немесе азаюына және әдетте шамалы мөлшерде кездесетін оппортунистік микробтардың көбеюіне әкеледі. Қазіргі динамикалық өзгеретін өмір сүру жағдайында дәрігерлер диагноз қою және кейінгі емдеу кезінде кешенді диагностикалық шараларды жүргізу үшін микробиоценоздың өзгеруін ескеруі керек.

  Зерттеудің мақсаты: Әдебиет деректерін талдау негізінде ішек дисбиозын диагностикалаудың себептері мен тиімді әдістерін талдау.

  Зерттеу әдістері.  "Ішек дисбиозын диагностикалаудың себептері мен тиімді әдістері" тақырыбы бойынша отандық және шетелдік әдебиеттерге әдебиеттік шолу жасалды. Басылымдарды іздеу 2008 жылдан 2023 жылға дейін PubMed, Google Search және elibrary электронды дерек қорларында жүргізілді.

  Зерттеу нәтижелері. Денсаулық сақтау дамыған елдерде ғана емес, бүкіл әлемде көптеген жұқпалы емес аурулар мен жағдайлардың (мысалы, астма, тамақ аллергиясы, семіздік, целиакия ауруы, 1-ші және 2-ші типті қант диабеті, ішектің қабыну аурулары, аутизм, Альцгеймер ауруы, Паркинсон ауруы, жүрек ауруы және қатерлі ісік) таралуының айтарлықтай өсуімен көрініс беруде. Бұл патологиялық жағдайлар спектрдің өзгеруімен, пайда болу жиілігімен және адамның қалыпты микробиотасының мөлшерімен бірге жүреді. Адамның микробиотасы қоршаған ортамен өзара әрекеттесу, метаболизм және адам ағзаның дамуы мен физиологиясын реттеуге ықпал етеді. Дисбиозды зертханалық диагностикалау әдістеріне мыналар жатады: тікелей (материалдан тірі микробиотаны оқшаулау) және жанама (микроорганизмдердің, қысқа тізбекті май қышқылдарының (ҚТМҚ), газ сигналдық молекулаларының, ферменттердің тіршілік әрекетімен байланысты өнімдерді анықтау)-нәжістің биохимиялық талдаулары, зәрдің индолы мен скатолын анықтау, тыныс алу сынақтары (сутегі: 14С-гликохолаты немесе 14С с D бар сынақтар -ксилоза), нәжістің немесе жіңішке ішек сұйықтығының газ-сұйық хроматографиясы, масс-спектрометрия.

  Қорытынды. Әр түрлі биотоптардың дисбиозын дұрыс және тиімді диагностикалау микробиоманы басқаруға басымдық беруге көмектеседі, бұл өз кезегінде тәуекелді бағалау, дәрі-дәрмектің ашылуы мен тиімділігі, алдын-алу және медициналық терапияның тиімділігін арттырып, бізді тұрақты денсаулық сақтауға жақындатады. Микробиоманы емдеу тізбегін оңтайландыру одан әрі зерттеуді қажет етеді, соның ішінде микробиотаны адам өмірінің әр кезеңіне, жынысына және генетикалық тұрғыда бейімдеудің ықтимал қажеттілігін талап етеді.

Негізгі сөздер:микробиота, ішек дисбиозы, дисбиозды тиімді диагностикалау әдістері, газ хроматографиясы, метаболомика, метагеномика